Marafon shunchaki poyga emas. Bu jismoniy chidamlilik va matonatning ajoyib sinovi, shuningdek, sport tarixi bilan aloqangizni his qilishning o’ziga xos usuli. Musobaqa qadimgi yunon tarixidan kelib chiqqan va shu vaqtdan beri jahon sport madaniyatida muhim voqea bo’lib kelgan. Ushbu maqolaning maqsadi marafonlarning antik davrdan to hozirgi kungacha rivojlanishini o’rganish, asosiy fikrlarni ta’kidlash va uzoq masofaga yugurish qanday rivojlanishda davom etishini muhokama qilishdir.
Mifologik ildizlar va qadimgi yunon marafoni
Ushbu sport turining kelib chiqishi qadimgi yunon jangchisi Fidippid bilan bog’liq.
Afsonaga ko’ra, u miloddan avvalgi 490 yilda fors qo’shini ustidan qozonilgan g’alaba haqida xabar berish uchun marafondan Afinagacha 40 kilometr masofani bosib o’tgan.afsuski, jangchi bu xabarni etkazgandan so’ng darhol vafot etdi, charchagan va charchagan, ammo uning jasorati tarixda aks etgan.
O’shandan beri bu masofa og’ir kurash va g’alabaning ramziga aylandi. Qadimgi Yunonistonda zamonaviy ma’noda marafon poygalari bo’lmagan, ammo Afsona Fidippid ushbu intizomning kelajakdagi rivojlanishi uchun asos yaratdi.
Yugurish qadimgi yunon madaniyatida alohida o’rin tutadi, chunki bu individual yutuqlarning ahamiyatini va qiyinchiliklarga qarshi chidamliligini eslatib turadi. Marafon masofasi nafaqat sport yutug’i, balki inson ruhining timsoliga aylandi. Tom ma’noda va majoziy ma’noda, bu jismoniy va ruhiy tayyorgarlikni talab qiladigan chidamlilik sinovi edi.
Zamonaviy tarixda marafonlarning tiklanishi
Asrlar davomida unutilganidan so’ng, marafon 1896 yilda Afinada bo’lib o’tgan Olimpiya o’yinlari dasturiga qayta kiritildi va zamonaviy tarixda sportning qayta tiklanishini nishonladi. Birinchi zamonaviy marafon Feidippid tarixidan ilhomlangan va marafon shahridan Afinadagi Olimpiya stadionigacha bo’lgan 34,5 kilometrlik poyga edi.
O’shandan beri marafon poygasi rivojlanib, o’zgarib, bugungi kunda biz ko’rib turgan standartlar va an’analarni shakllantirdi.
1908 yilda London Olimpiadasida marafon yugurishi 42.195 kilometrgacha uzaytirildi, shunda qirol oilasi start va marrani bemalol tomosha qilishi mumkin edi. Bu masofa oxir-oqibat marafon uchun rasmiy bo’ldi.
XX asrda marafonlarning rivojlanishi
XX asr marafon poygalariga katta o’zgarishlar kiritdi. Ular yanada qulayroq va ommabop bo’lib, butun dunyo bo’ylab barcha darajadagi yuguruvchilarni jalb qilishdi. 1897 yildan beri dunyodagi eng muntazam va nufuzli tadbirlardan biriga aylangan Boston poygasini ta’kidlash kerak.
Biroq, marafonlarning tobora ommalashib borayotganiga qaramay, uzoq vaqt davomida ayollarga ushbu musobaqalarda qatnashishga ruxsat berilmagan.
Taqiqlardan farqli o’laroq, ba’zi ayollar, masalan, Kat Svitser, 1967 yilda Boston marafonida qatnashib, ushbu cheklovlarga qarshi chiqishdi.
Asta-sekin bu stereotiplar o’zgara boshladi va ayollar 1984 yilgi Olimpiya o’yinlarida marafonda qatnashish huquqiga ega bo’lishdi.
Ayollarning uzoq masofaga yugurishga qo’shilishi ayollar sportini jamoatchilik idrokida va tushunishida sezilarli o’zgarishlarga olib keldi. Bu ayollar ham ushbu talabchan masofani bosib o’tishga qodir ekanliklarini tasdiqladi va sportda jinslar tengligiga yo’l ochdi.
O’zbekistondagi marafonlar
O’zbekistonda marafonlar tobora ommalashib borayotgan va muhim voqeaga aylandi. Mamlakatda turli mintaqalar va boshqa davlatlardan ishtirokchilarni jalb qiladigan bir necha yillik marafonlar o’tkaziladi.
O’zbekistondagi eng mashhur marafonlardan biri bu mamlakat poytaxtida o’tkaziladigan Toshkent xalqaro marafonidir.
Bu mashhur masofani bosib o’tishni xohlaydigan professional yuguruvchilar va havaskorlarni o’ziga jalb qiladi. Marafonning asosiy xususiyati uning yo’nalishi bo’lib, u Toshkent shahrining tarixiy va madaniy diqqatga sazovor joylari orqali o’tadi, masalan:
- Hazrati Imom Majmuasi
- Mustaqillik Maydoni
- Yashil bozor va boshqalar
O’zbekistondagi marafonlar nafaqat sportni rivojlantirishga, balki mamlakatning sayyohlik va madaniy diqqatga sazovor joylariga ham e’tibor qaratishga yordam beradi. Ular sog’lom turmush tarzi va ochiq havoda faoliyatni targ’ib qilish uchun platformaga aylanmoqda. O’zbek marafonlarida ishtirok etish nafaqat jismoniy va psixologik sinovlarni yengish, balki boy tarix va madaniyat bilan ham tanishish imkonini beradi.
Marafonlar qadimgi yunon jangchisi Fidippiddan XXI asrning zamonaviy yuguruvchilarigacha uzoq yo’lni bosib o’tdi. Ular rivojlandi va o’zgardi, lekin hayotning asosiy ruhiga sodiq qolishdi:
- chidamlilik sinovi
- qat’iylik
- shaxsiy yutuqlar
Xulosa
Marafonlarning kelajagini bashorat qilish qiyin bo’lishi mumkin, ammo bir narsa aniq: ushbu sport turi butun dunyo bo’ylab odamlarni jalb qilishda va ilhomlantirishda davom etadi. Ehtimol, kelajakdagi yangiliklar yuguruvchilarni tayyorlash va tiklashni yaxshilaydi, bu esa yugurishni keng auditoriya uchun qulayroq qiladi. Qanday bo’lmasin, marafon, albatta, inson ruhi va tanasining eng ajoyib sinovlaridan biri bo’lib qoladi.
Savol-javob
Marafon-bu 42.195 km masofani bosib o’tish poygasi bo’lib, u an’anaviy ravishda sportdagi eng talabchan sinovlardan biri hisoblanadi.
U qadimgi yunon jangchisi Fidippid deb hisoblanadi, u afsonalarga ko’ra, forslar ustidan g’alaba haqida xabar berish uchun marafondan Afinagacha 40 km masofani bosib o’tgan.
Marafon 1896 yilda Afinada bo’lib o’tgan birinchi zamonaviy Olimpiya o’yinlari dasturiga kiritilgan.
Marafonning standart masofasi 42.195 km ni tashkil etadi.bu masofa 1908 yil Londonda bo’lib o’tgan Olimpiya o’yinlarida o’rnatilgan va o’shandan beri o’zgarmagan.
